Οι μαθητές που δεν θα ξεκουραστούν ούτε στις διακοπές του Πάσχα, διαβάζουν σωστά; Ή το άγχος των εξετάσεων και η υπερπροσπάθεια να καλύψουν τα οποιαδήποτε κενά αντί για καλό τούς κάνει κακό; Οι ειδικοί συμφωνούν ότι και το διάβασμα αυτών των κρίσιμων ημερών έχει τα «μυστικά του» που αν τα έχουν υπόψη τους οι μαθητές μπορούν πραγματικά να βοηθηθούν και να αποδώσουν τα μέγιστα όταν έρθει εκείνη η ώρα των εξετάσεων. Σύμφωνα μάλιστα με διαπιστώσεις εκπαιδευτικών, οι μαθητές στο Γυμνάσιο δεν έχουν εξοικειωθεί στο να μελετούν προσωπικά στο σπίτι αναπτύσσοντας μεθόδους που είναι αποδοτικές για αυτούς, κάτι που αντανακλάται στη μελέτη τους στο Λύκειο.Ενα σημαντικό βήμα που θα πρέπει να κάνουν οι μαθητές είναι να αξιοποιήσουν το διάβασμά τους με τέτοιο τρόπο ώστε να αποδώσουν το μάξιμουμ των δυνατοτήτων τους στις εξετάσεις. Προς την κατεύθυνση αυτή οι ειδικοί συνιστούν:
- Να ξεκινήσουν την ενασχόλησή τους με ένα μάθημα, προσπαθώντας πρώτα να πάρουν μια γενική εικόνα από αυτό. Να ξεφυλλίσουν το βιβλίο, να διαβάσουν τους τίτλους και τις λέξεις που είναι τυπωμένες με έντονα γράμματα, να κοιτάξουν τις εικόνες, τα διαγράμματα ή τους τύπους. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές αντιλαμβάνονται τι θα προσπαθήσουν να καταλάβουν αναλυτικά.
- Μετά θα πρέπει να αρχίσουν την κανονική μελέτη του κειμένου, αλλά να μην ασχοληθούν ακόμη με τις λεπτομέρειες. Οι μαθητές θα πρέπει να προσπαθήσουν να «πιάσουν» το κύριο νόημα της κάθε παραγράφου, να το υπογραμμίσουν και να βάλουν πλαγιότιτλους σε κάθε θεματική ενότητα. Να αριθμήσουν αλληλουχίες σταδίων ή ονομάτων και να σημειώσουν ως σχόλιο στο περιθώριο οτιδήποτε βοηθάει στην κατανόηση. Επίσης μπορούν να κολλούν χαρτάκια, να τσακίζουν σελίδες, να βάζουν σελιδοδείκτες κτλ. Να υπογραμμίζουν όμως μόνο τα σημαντικά και όχι όλη τη σελίδα ώστε να κατέχουν τον σκελετό του αντικειμένου.
- Να ολοκληρώσουν την κατανόηση με τις μικρές λεπτομέρειες. Αν υπάρχει αμφιβολία για κάτι, να σημειώσουν ένα ερωτηματικό δίπλα και να ρωτήσουν τον καθηγητή τους.
- Μια άλλη τεχνική είναι να συμπυκνώσουν την ύλη ενός μαθήματος σε μια σελίδα γράφοντας στο κέντρο το θέμα και γύρω του ακτινωτά όλες τις κύριες ιδέες (θεματικές ενότητες) που σχετίζονται με αυτό. Γύρω από καθεμία από αυτές μπορούν να απλώσουν ακτινωτά όλες τις επί μέρους πληροφορίες. Αυτό βοηθά τους μαθητές να βάλουν πάνω στο χαρτί, με τρόπο οργανωμένο, όλες τις πληροφορίες. Έτσι και πιο εύκολα τα μαθαίνουν και πιο εύκολα τα θυμούνται. Η χαρτογράφηση αποτελεί ιδανική τεχνική για τους οπτικούς τύπους, αν και μπορεί να αξιοποιηθεί και από όλους τους άλλους.
- Αν πρόκειται για θεωρητικά μαθήματα, οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν ένα αρχείο-ντοσιέ με τη χαρτογραφημένη ύλη, έτσι ώστε να κάνουν επισκόπηση μιας ολόκληρης ενότητας χωρίς να γυρίζουν σελίδα, ενώ με αυτόν τον τρόπο θα διευκολυνθούν εξαιρετικά στις επαναλήψεις. Όταν κάνουν τη χαρτογράφηση να σκέφτονται πώς μπορούν να γράψουν με λιγότερες λέξεις, αλλά αντιπροσωπευτικές, το βασικό νόημα του μαθήματος.
- Αν πρόκειται για θετικά και τεχνολογικά μαθήματα, οι μαθητές θα πρέπει να ξέρουν ότι τα μαθήματα αυτά χρειάζονται υπομονή και σύστημα. Να διαβάζουν κομμάτι κομμάτι, να μην προχωρούν παρακάτω αν δεν καταλάβουν αυτό που διάβασαν προηγουμένως. Σε κάθε έννοια ή τύπο που συναντούν να αναρωτιούνται αν καταλαβαίνουν με απλά λόγια τη φυσική σημασία του, τη λειτουργία του και τη χρησιμότητά του. Να αναρωτιούνται επίσης σε ποιες προηγούμενες γνώσεις στηρίζεται, σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται και ποιες συνέπειες έχει. Με αυτόν τον τρόπο να προσπαθούν να συνδέσουν τις ενότητες μεταξύ τους, ώστε να έχουν μια ολική εικόνα και κατανόηση στο μυαλό τους και όχι μόνο αποσπασματικές πληροφορίες.
- Οταν οι μαθητές έχουν να απομνημονεύσουν μια λίστα από ονόματα που δεν τους «λένε» και πολλά πράγματα, μπορούν να δοκιμάσουν μήπως τοποθετώντας τα με μια ορισμένη σειρά μπορεί να προκύψει κάποια λέξη που να τους «λέει» κάτι… Για παράδειγμα, η λέξη γάλα εκτός από υγιεινό… ποτό μπορεί να χρησιμεύει και ως ακροστιχίδα για να θυμούνται οι μαθητές τα τέσσερα ποτάμια – τον Γαλλικό, τον Αξιό, τον Λουδία και τον Αλιάκμονα – που εκβάλλουν στον Θερμαϊκό κόλπο.
- Πιο εύκολη στην εφαρμογή της είναι η τεχνική κατά την οποία οι μαθητές στηρίζονται στον ήχο των λέξεων που πρέπει να θυμούνται και δημιουργούν μόνοι τους μια ιστορία που να λειτουργεί σαν ένα κορδόνι μνήμης, όπου καθώς λένε μέσα τους μια λέξη αυτή παρασύρει μια δεύτερη κτλ. Οσο πιο φανταστική και αστεία είναι η ιστορία τόσο το καλύτερο! Π.χ., Τοξόπλασμα (Ο Ρομπέν των Δασών πήρε το Τόξο του να πάει για κυνήγι).
Υπάρχουν ωστόσο αρκετές περιπτώσεις που οι μαθητές έρχονται σε επαφή με κάποιο κομμάτι της ύλης που νιώθουν πως το «σιχαίνονται» και πως τους είναι αδύνατον να το μάθουν ακόμη και αν εφαρμόσουν όλες τις τεχνικές του κόσμου. Για τις περιπτώσεις αυτές, οι ειδικοί συμβουλεύουν:
- Να προσπαθήσουν να νιώσουν ενδιαφέρον για αυτό που μελετούν, π.χ. μαθαίνοντας τι εφαρμογές μπορεί να έχει στη ζωή μας. Να σκεφθούν πως σε άλλα παιδιά αυτό το κομμάτι μπορεί να μοιάζει ενδιαφέρον και να προσπαθήσουν να βρουν το γιατί.
- Να προσπαθήσουν να μπουν στην καρδιά αυτού που μελετούν. Η πλήρης κατανόηση εγείρει από μόνη της ευχαρίστηση, ακόμη και αν το αντικείμενο της κατανόησης μοιάζει αδιάφορο. Αυτή η κατανόηση στη συνέχεια γίνεται πόλος έλξης για περισσότερη ενασχόληση. Ετσι οι μαθητές δεν θα πρέπει να μένουν στην επιφάνεια.