Πανελλήνιες εξετάσεις: μια διαδικασία αξιολόγησης της μόρφωσης του παιδιού μετά από 12 χρόνια συνεχούς μάθησης,  το μέσο για την εκπλήρωση των εφηβικών ονείρων, το περάσματα στην ενηλικίωση, η γέφυρα που οδηγεί στη είσοδο στο πανεπιστήμιο και  στην κατάκτηση της αυτονομίας από τον έφηβο. Αυτές τις μέρες όλη η Ελλάδα ξενυχτά, αγχώνεται, παίρνει βαθιές ανάσες.

Όσοι το έχουμε βιώσει, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι Πανελλήνιες εξετάσεις είναι μια πολύ απαιτητική και αγχωτική διαδικασία. Καλούμαστε να πάρουμε αποφάσεις που θα μας ακολουθούν για μια ζωή και αισθανόμαστε ότι από αυτό κρίνεται το μέλλον μας με αποτέλεσμα να αγχωνόμαστε ακόμα περισσότερο.

  • Πανελλήνιες και άγχος

Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι το άγχος είναι μια πολύ φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας και μάλιστα απαραίτητη προκειμένου να είμαστε σε εγρήγορση, βελτιώνει την απόδοση και επιτρέπει την συγκέντρωση.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν το άγχος ξεπερνά το όριο και μετατρέπεται σε αυτό που λέμε αρνητικό άγχος;  
Σε αυτή την περίπτωση, τα αποτελέσματα είναι δυσάρεστα, καθώς νοιώθουμε έντονη ανησυχία, μειώνεται η απόδοσή μας, δεν μπορούμε να συγκεντρωθούμε, αισθανόμαστε μεγαλύτερη κόπωση, αϋπνία, επιθετικότητα, καταθλιπτικό συναίσθημα και μπορεί ακόμα και να πάθουμε διανοητικό μπλοκάρισμα (blackout). Επίσης, εμφανίζονται μια σειρά από σωματικά συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, εφίδρωση, πονοκέφαλος και στομαχικά προβλήματα. Εν όψει των Πανελληνίων εξετάσεων λοιπόν, μπορούμε πολύ εύκολα να ξεπεράσουμε το όριο και το άγχος μας να μας καταβάλλει με αποτέλεσμα να μην έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η περίοδος των εξετάσεων είναι μία δοκιμασία της σχέσης μεταξύ παιδιών και γονιών, υπάρχει ένταση και επιθετικότητα από τα παιδιά προς τους γονείς, οι οποίοι είναι τα πιο κοντινά πρόσωπα. Η βασική αιτία άγχους είναι ότι τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά υπερεκτιμούν την αξία των εξετάσεων, χωρίς να θέλουμε να μειώσουμε τη σημασία που έχουν. Οι εξετάσεις αντιμετωπίζονται σαν να είναι αυτό που θα καθορίσει τα πάντα, σαν να είναι το μοναδικό σημαντικό πράγμα στη ζωή του παιδιού κι αυτός είναι ένας φόβος των παιδιών, που πυροδοτεί το άγχος τους.

Οι γονείς παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Δηλαδή, θεωρούν ότι η επιτυχία στις εξετάσεις αυτές είναι το παν και ότι αν δεν περάσουν τα παιδιά τους θα είναι καταστροφικό. Συχνά προβάλλουν τις δικές τους επιθυμίες, ή όνειρα, περιμένοντας τα παιδιά τους να έχουν μία τέτοια επιτυχία. Πολλές φορές ακόμη κι αν δεν το λένε το κάνουν με έμμεσο τρόπο μη λεκτικά.

  • Γιατί όμως αγχώνουν τόσο οι πανελλαδικές εξετάσεις τους Έλληνες γονείς;
    Ένας από τους βασικότερους λόγους είναι ότι στη χώρα μας το κοινωνικό σύστημα ρίχνει στους γονείς πολύ μεγάλη ευθύνη για τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τις μέρες αυτές οι έλληνες να νιώθουν ότι κρίνονται σαν γονείς. Με λίγα λόγια, είναι σαν να δίνουν εξετάσεις και οι ίδιοι. Κατά τη διάρκεια των πανελληνίων δεν κρίνεται μόνο το μέλλον του παιδιού τους αλλά και η εικόνα τους.

 

Πως μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους;

  • Οι γονείς θα πρέπει να λειτουργούν υποστηρικτικά και εμψυχωτικά για τα παιδιά τους και θα πρέπει να προσπαθούν να καταλαγιάσουν το άγχος τους. Το πιο σημαντικό είναι οι γονείς να είναι ουσιαστικά διαθέσιμοι να ακούσουν τα παιδιά τους, τις ανησυχίες και τους φόβους τους. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να αγχώνονται περισσότερο από τα παιδιά ή να τα αγχώνουν ακόμα περισσότερο με τη στάση τους, κάτι που συμβαίνει πολλές φορές, άθελά μας βέβαια. Ο έφηβος βρίσκεται ήδη σε μια ευάλωτη θέση και αν καταλάβει ότι οι γονείς του δεν μπορούν να αντέξουν να ακούσουν τις αγωνίες του, δεν θα τους πλησιάσει. Επίσης, σε αυτή την περίπτωση αυτό που μπορεί μεγιστοποιεί το άγχος του είναι ο φόβος ότι μπορεί να μην φανεί αντάξιος των προσδοκιών των γονιών του, ότι θα αποτύχει και θα τους απογοητεύσει. Επομένως, είναι χρήσιμο να προσπαθούμε να συμβουλεύουμε τα παιδιά μας ειλικρινά και να τα προσεγγίσουμε πιο συναισθηματικά. Για παράδειγμα, πείτε στον παιδί ότι ακόμα κι αν δεν περάσει εκεί που θέλει ή δεν περάσει πουθενά αυτό δεν σημαίνει ότι χάνει την αξία του ως άνθρωπος ή ότι θα αλλάξει κάτι στη σχέση σας. Μιλήστε του για το πώς αισθανόσασταν εσείς στη θέση του και καθησυχάστε το εξηγώντας του ότι το άγχος και οι φόβοι του είναι φυσιολογικά. Ακόμα, είναι πολύ σημαντικό να αισθανθούν τα παιδιά ότι πάντα υπάρχουν εναλλακτικές και πως αν αποτύχουν στις Πανελλήνιες μπορεί να ξαναπροσπαθήσουν ή μπορείτε να βρείτε από κοινού λύσεις.
  • Χρειάζεται να μην κάνουν συνεχώς κήρυγμα στα παιδιά όσον αφορά το πότε και πώς πρέπει να διαβάζουν, κάτι το οποίο γίνεται συχνά. Το παιδί ξέρει πολύ καλά πώς πρέπει να διαβάσει, πότε χρειάζεται να διαβάσει και αν έχει διαβάσει. Δεν πρέπει να τα πιέζουν να διαβάσουν. Αν νιώσουν τα παιδιά πίεση, αγχώνονται. Γενικά όσον αφορά τη στάση των γονέων είναι σημαντικό να είναι συνεπείς σε αυτά που λένε για να αισθανθούν τα παιδιά περισσότερη ασφάλεια και να μπορούν να τους εμπιστευθούν.
  • Είναι σημαντικό οι γονείς να σέβονται την προσπάθεια του παιδιού και να εξασφαλίζουν το κατάλληλο περιβάλλον για διάβασμα, για παράδειγμα να μην παρακολουθούν τηλεόραση με την ένταση του ήχου πολύ δυνατά, να μην υπάρχουν εντάσεις στο σπίτι τη συγκεκριμένη περίοδο.
  • Το παιδί είναι σημαντικό να γνωρίζει ποιες ώρες είναι ο γονιός στο σπίτι, ώστε αν χρειαστεί κάτι, αυτός να είναι διαθέσιμος, να είναι μαζί του. Αυτό δίνει στο παιδί μία αίσθηση ασφάλειας. Κατά την περίοδο των εξετάσεων ο έφηβος χρειάζεται να αισθάνεται τον γονιό κοντά του, επειδή περνάει όλη αυτή τη δοκιμασία. Μέχρι έναν βαθμό οι γονιός θα πρέπει να προσαρμοστεί στο πρόγραμμα του παιδιού, θα πρέπει είναι στο σπίτι. Ωστόσο, είναι καλό να μην το φροντίζει σαν να είναι άρρωστο.
  • Οι γονείς επιδιώκουν να έχουν παράλληλα και τη δική τους προσωπική ζωή. Δηλαδή, η προσωπική τους ευτυχία δεν εξαρτάται από το αν τα παιδιά θα γράψουν καλά σε αυτές τις εξετάσεις. Αυτό τα επιβαρύνει πολύ.
  • Σε περίπτωση που ο γονιός διαπιστώσει ότι το παιδί δεν καταβάλλει την απαιτούμενη προσπάθεια, δεν μπορεί να το πιέσει περισσότερο. Θα μπορούσε να το συζητήσει με το παιδί, γιατί το ότι δεν καταβάλλει προσπάθεια μπορεί να δείχνει ότι έχει παραιτηθεί, ή ότι έχει πάρα πολύ έντονο άγχος.
  • Σε καμία περίπτωση να μην το συγκρίνει με αδέλφια, συμμαθητές, ξαδέλφια. Να μην του λέει, για παράδειγμα, «εκείνος έγραψε καλά και πέρασε στην τάδε Σχολή, κοίτα τι θα κάνεις εσύ».
  • Δεν είναι καλό οι γονείς να μιλούν για τα κατορθώματά τους και να θέτουν τη σχέση με τα παιδιά σε ανταγωνισμό. Πρέπει να αποφεύγονται φράσεις όπως «εγώ στην ηλικία σου ήμουν πολύ καλός μαθητής, να δω τώρα τι θα κάνεις εσύ». Σε καμία περίπτωση δεν μειώνουν το παιδί λέγοντας ότι «όταν εγώ ήμουν στην ηλικία σου, οι γονείς μου μου πρόσφεραν πάρα πολύ λίγα να δούμε πώς θα εκμεταλλευθείς εσύ όλα αυτά που σου προσφέρω”.

Τέλος, θα ήταν βοηθητικό να ακούσει πως αν κάτι δεν πάει καλά στις εξετάσεις θα στενοχωρηθείτε, γιατί δεν ανταμείφτηκαν οι κόποι του κι όχι ότι σας απογοήτευσε. Άλλωστε, κάθε αποτυχία είναι μια νέα ευκαιρία για μάθηση, μια ευκαιρία να δούμε τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Και το πιο σημαντικό, είναι να μάθουν οι έφηβοι στα πλαίσια του μεγαλώματός τους πως και οι αποτυχίες, καθώς και το πώς να ανταποκρίνονται σε αγχωτικές καταστάσεις είναι μέρος της ζωής.