Η ακμή, είναι μία κοινή φλεγμονώδης δερματοπάθεια, που αν και δεν αποτελεί αποκλειστικό γνώρισμα της εφηβείας, συνήθως εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στις ηλικίες 12-18 ετών. Ένα στα δύο άτομα εφηβικής ηλικίας θα αντιμετωπίσουν κάποιας μορφής ακμή, από ήπια έως σοβαρή. Δεν αποκλείεται ωστόσο η εμφάνισή της σε μικρότερες ή μεγαλύτερες ηλικίες. Η έναρξη της ακμής σηματοδοτεί πολλές φορές την είσοδο στην εφηβεία, καθώς κατά την παιδική ηλικία δεν υπερλειτουργούν οι σμηγματογόνοι αδένες για να παράγουν σμήγμα με έντονο ρυθμό, που είναι βασική προϋπόθεση για εμφάνιση της ακμής.
Τα αίτια της ακμής είναι πολλά και κύριο ρόλο παίζει και η κληρονομικότητα. Θεωρείται ότι η εμφάνιση της ακμής είναι αποτέλεσμα
1) υπερέκκρισης σμήγματος,
2) απόφραξης του τριχοσμηγματογόνου πόρου από κερατινοκύτταρα,
3) μικροβιακών αιτιών (πιτυρόσπορο, προπιονικό βακτηρίδιο κ.α). Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι να κινητοποιηθεί ο μηχανισμός της φλεγμονής και να εμφανίζεται η γνωστή κλινική εικόνα της ακμής με κοκκινίλες, σπυράκια, κύστεις.
Η ακμή αποτελεί ένα αισθητικό πρόβλημα, που ωστόσο έχει πολλές φορές δυσμενή επίδραση στην ψυχολογία των νέων που μεγαλοποιούν το πρόβλημα, «πειράζουν» συνεχώς τα σπυράκια χάνουν την αυτοπεποίθησή τους, στενοχωριούνται και κάνουν ό,τι μπορούν να καλύψουν τα σημεία του προσώπου που πάσχουν από ακμή. Κάποιες περιπτώσεις είναι ιδιαίτερα σοβαρές, καθώς μετά την αποδρομή της ακμής παραμένουν σημάδια (ουλές) που συνοδευουν το πρόσωπο σε όλη τη ζωή του ατόμου και δύσκολα αντιμετωπίζονται. Επίσης ακμή εμφανίζεται στη ράχη (ειδικά στα αγόρια) και την περιοχή του στέρνου.
Υπάρχουν 3 κύριες μορφές ακμής :
η φαγεσωρική,
η βλατιδοφλυκταινώδης και
η κυστική.
Η φαγεσωρική χαρακτηρίζεται κύρια από την παρουσία φαγεσώρων που περιέχουν εγκλωβισμένο σμήγμα και διακρίνονται σε ανοικτούς (μαύρα στίγματα) και κλειστούς φαγέσωρες (εσωτερικά σπυράκια στο χρώμα του δέρματος). Απαιτεί ως θεραπεία συχνούς καθαρισμούς για αφαίρεση του σμήγματος και συντήρηση με προιόντα που εξισορροπούν την κερατινοποίση των πόρων, δηλαδή αποτρέπουν τον εγκλωβισμό του σμήγματος μέσα στην επιδερμίδα.
Η βλατιδοφλυκταινώδης χαρακτηρίζεται από την παρουσία φλυκταινιδίων (σπυράκια με πύο) και από πιο βαθιά φλεγμονώδη οζίδια, συχνά επώδυνα, και περιοχές με διάχυτη κοκκινίλα.
Τέλος, η κυστική ακμή που είναι η πιο σοβαρή μορφή, κύρια χαρακτηρίζεται από την παρουσία εσωτερικών κύστεων που είναι ιδιαίτερα επώδυνες. Αυτή η μορφή ακμής συχνα καταλοίπει ουλές εάν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
Και στις 3 μορφές ακμής μπορεί να συνυπάρχουν όλα τα στοιχεία (φαγέσωρες, φλυκταινίδια, κύστεις).
Ανάλογα με την κλινική εικόνα υπάρχει διαβάθμιση στη βαρύτητα της ακμής και η κάθε περίπτωση αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Σε βαριές περιπτώσεις, υπάρχει ο κίνδυνος να παραμείνουν ουλές. Παράγοντες που συσχετίζονται με έξαρση της ακμής είναι το στρες λόγω αυξημένης παραγωγής κορτιζόλης που αυξάνει την παραγωγή σμήγματος, οι ορμονικές διακυμάνσεις, η αυξημένη εφίδρωση. Ο ήλιος έχει στις περισσότερες περιπτώσεις θετική επίδραση στην ακμή, ενώ δεν υπάρχει συσχέτιση θετική ή αρνητική με συγκεκριμένες τροφές, αν και μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά ίσως επιβαρύνει την κατάσταση.
Οι θεραπείες που προτείνονται είναι ποικίλες ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα της ακμής, την ηλικία και δραστηριότητες του ασθενούς, το φύλο και την εποχή του έτους. Σε μικρές ηλικίες και για ήπιας μορφής ακμή συνήθως προτείνεται τοπική θεραπεία με καθαριστικά σαπούνια, κρέμες που ελέγχουν τη λιπαρότητα, τοπικά αντιβιοτικά και ρετινοειδή, αζελαικό οξύ και υπεροξείδιο του βενζολίου. Υπάρχουν επίσης και συνδυασμοί των παραπάνω ουσιών σε ένα προϊόν. Ο κάθε δερματολόγος προτείνει ανάλογα το ενδεδειγμένο προϊόν και πολλές φορές εναλλάσσονται οι θεραπείες ανάλογα με την εποχή και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Τα αγόρια δεν συμμορφώνονται στις θεραπείες με κρέμες και για αυτό, όταν υπάρχει ένδειξη, προτιμούμε την από του στόματος θεραπεία.
Σε φαγεσωρική ακμή, όταν δηλαδή υπάρχει εγκλωβισμένο σμήγμα που κάνει ανάγλυφο το δέρμα χωρίς όμως πύον ή ορατή φλεγμονή, βοηθάει πολύ ο καθαρισμός του δέρματος. Πρόκειται για μία διαδικασία που πρέπει να γίνεται προσεκτικά από δερματολόγο, να προηγείται χρήση ατμού για να μαλακώνει το δέρμα και χρήση αντισηπτικών υγρών για αποφυγή μολύνσεων. Ακολουθεί θεραπεία με ειδικά προϊόντα που αποτρέπουν και προλαμβάνουν την επανεμφάνιση φαγεσώρων (ρετινοειδή, καλλυντικά με οξέα φρούτων κ. α). Σε πιο εκτεταμένες ή σοβαρότερες ακμές συνδυάζεται η τοπική θεραπεία με αντιβιοτικά από το στόμα. Τονίζεται ότι η αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών μετά τη διακοπή της θεραπείας που διαρκεί 4-6 μήνες είναι γύρω στο 50%. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι με ρετινοειδή από το στόμα (ισοτρετινοίνη), με αποτελεσματικότητα έως 80% . Συνιστάται σε βαριές ακμές ή χρόνιες περιπτώσεις ή όταν ο ασθενής επιθυμεί εξάλειψη της ακμής οριστικά, με όσο το δυνατόν μεγαλύτερες πιθανότητες. Προϋπόθεση αποτελεί η συμμόρφωση του ασθενούς που πρέπει να παρακολουθείται με εξετάσεις αίματος από τον δερματολόγο κάθε μήνα. Απαγορεύεται η λήψη αλκοόλ και τα πολλά λιπαρά στη διατροφή.
Η θεραπεία έχει δοσολογία εξαρτώμενη από τα κιλά του ασθενούς και χορηγείται εποχές χωρίς έντονη ηλιοφάνεια λόγω της φωτοευαισθησίας που προκαλεί. Έχει ένδειξη σε ηλικίες από 12 ετών και πάνω και απαγορεύεται αυστηρά η εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της θεραπείας (4,5-8μήνες ανάλογα την ημερήσια δόση).
Η ξηρότητα του δέρματος και των βλεννογόνων είναι συνήθης παρενέργεια ενώ οι αιματολογικές και βιοχημικές διαταραχές παρατηρούνται σπανιότερα, κυρίως αύξηση των τρανσαμινασών (ενζύμων ενδεικτικών της ηπατικής λειτουργίας),χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων. Ωστόσο και στις λίγες αυτές περιπτώσεις οι διαταραχές είναι αναστρέψιμες και παρέρχονται πλήρως μετά τη διακοπή της θεραπείας. Πρέπει να λαμβάνεται υπ’οψιν η σωματική δραστηριότητα των εφήβων, καθώς το φάρμακο μπορεί σε αυξημένη δόση να προκαλέσει κόπωση και να μην είναι δυνατό να αντεπεξέλθουν τα παιδιά-αθλητές στις προπονήσεις τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιλέγουμε μικρότερη δόση για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, που είναι πολύ πιο ανεκτή. Σε σπάνιες περιπτώσεις απαιτείται επανάληψη της θεραπείας.
‘Οταν θέλουμε το δέρμα να «καθαρίσει» γρήγορα και αποτελεσματικά, όταν οι τοπικές θεραπείες είναι χρονοβόρες και κουράζουν ή όταν η λήψη συστηματικής θεραπείας (αντιβιοτικά η ρετινοειδή) αντενδείκνυται, η λύση προσφέρεται με τη χρήση συστήματος blue light που είναι πηγή φωτός με μήκος κύματος στα 420 νανόμετρα. Η δράση του είναι να «αποστειρώνει» το δέρμα από το προπιονικό βακτηρίδιο της ακμής σκοτώνοντας το, ενώ παράλληλα δρα και στους σμηγματογόνους αδένες, περιορίζοντας την παραγωγή σμήγματος και σμίκρυνση των πόρων. Πρόκειται για ταχύτατη θεραπεία, καθώς σε 3-4 συνεδρίες επέρχεται πάνω από 80% βελτίωση της φλεγμονώδους ακμής. Πιο σοβαρού τύπου ακμές (κυστική ακμή) βελτιώνονται αλλά όχι τόσο θεαματικά. Οι συνεδρίες γίνονται ανά εβδομάδα και έτσι σε ένα περίπου μήνα η ακμή εξαφανίζεται, ενώ βελτίωση επέρχεται από την πρώτη κιόλας συνεδρία.
Άλλες θεραπείες όταν αντενδείκνυνται η από του στόματος θεραπείες, ή ο ασθενής δεν τις επιλέγει, είναι με peelings ειδικά για την ακμή που γίνονται εβδομαδιαία στο ιατρείο. Η κάλυψη με make-up από τα κορίτσια επιτρέπεται με oil-free προιόντα και προτείνονται ειδικά αντιηλιακά για την καλοκαιρινή περίοδο.
Ειδικά για την καλοκαιρινή περίοδο, οι ασθενείς με ακμή πρέπει να έχουν υπ’ οψιν τους τα εξής: ο ήλιος και το θαλασσινό νερό βοηθούν τις περισσότερες φορές την ακμή αλλά η έκθεση στον ήλιο να γίνεται με μέτρο, διότι η υπερβολική έκθεση μπορεί να την επιδεινώσει. Η ακμή επίσης βελτιώνεται λόγω της καλής διάθεσης και έλλειψης στρες κατά τη διάρκεια των διακοπών.
Τέλος, επειδή η ακμή είναι ένα χρόνιο πρόβλημα, απαιτείται η στενή συνεργασία του εφήβου με τον δερματολόγο και η συνδρομή του γονέα με υποστηρικτικό ρόλο στο παιδί αλλά διασφαλίζοντας και τη συμμόρφωσή του στις οδηγίες του δερματολόγου.
Πηγή: iatronet.gr