Η δημιουργική σκέψη είναι η ικανότητα του ανθρώπινου νου να αναζητεί και να βρίσκει πολλές πρωτότυπες – καινοτόμες εναλλακτικές, για την επίλυση των διαφόρων προβλημάτων, ιδέες – λύσεις. Η ικανότητα αυτή, μαζί με την κριτική σκέψη, αποτελούν τις βασικές παραγωγικές πνευματικές λειτουργίες του ανθρώπου. Αποτελείται από επιμέρους δημιουργικές ικανότητες, όπως η πνευματική ευχέρεια, η πνευματική ευλυγισία, η πρωτοτυπία, η επεξεργασία ιδεών, η ευαισθησία προς τις προβληματικές καταστάσεις, ο ορισμός του προβλήματος, η αναλογική σκέψη, η οπτικοποίηση, η φαντασία, η ενόραση, η ανάλυση, η σύνθεση και η αξιολόγηση.
Η συγκλίνουσα – κριτική σκέψη στηρίζεται στην κριτική ανάλυση – αξιολόγηση και αντιπροσωπεύει την λογικότητα του ανθρώπου, ενώ η αποκλίνουσα – δημιουργική σκέψη στηρίζεται στην φαντασία και αντιπροσωπεύει την ευρηματικότητα, την εφευρετικότητα και την δημιουργικότητα του ανθρώπου. Χωρίς την ικανότητα αυτή δεν μπορεί να υπάρξει αλλαγή και πρόοδος στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Τα χαρακτηριστικά των δημιουργικών ατόμων είναι η ευαισθησία για όσα συμβαίνουν γύρω τους, η εποικοδομητική δυσαρέσκεια, η σχετική αδιαφορία για το κοινώς παραδεγμένο, ο «επιπόλαιος» ενθουσιασμός, το πηγαίο χιούμορ, καθώς και η έντονη περιέργεια, η αισιόδοξη διάθεση, η επιθυμία να μένουν μόνοι, τα πολλά καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα κ.α.
Οι παράγοντες που δρουν ανασταλτικά στο να χρησιμοποιήσουμε την δημιουργικότητά μας είναι η απόλυτη κυριαρχία της λογικής, η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δημιουργικές μας ικανότητες, ο φόβος των σφαλμάτων και της γελοιοποίησης, οι κοινωνικές πιέσεις για συμμόρφωση, η τελειομανία, η τυφλή παραδοχή του αλάθητου της αυθεντίας, η έλλειψη εσωτερικής ασφάλειας κ.α.
Τα χαρακτηριστικά του δημιουργικού παιδιού είναι η έντονη περιέργεια, η ευαισθησία για ότι συμβαίνει γύρω του, το γεγονός ότι ζει έντονα ό,τι γίνεται γύρω του, δείχνει ενδιαφέρον για τις εικαστικές τέχνες, απεχθάνεται τις ρουτίνες, έχει πηγαίο χιούμορ, προσαρμόζεται εύκολα σε νέες καταστάσεις και τις απολαμβάνει, συχνά έρχεται σε σύγκρουση με την παραδεγμένη τάξη πραγμάτων και την αμφισβητεί κ.α.
Οι τεχνικές που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την δημιουργική παραγωγή ιδεών στο σχολείο και την οικογένεια είναι η τεχνική κατιδεασμού (brainstorming) –πχ. να σκεφτεί διαφορετικές χρήσεις ενός αντικειμένου, οι ερωτήσεις Scamper – πχ. με τι άλλο μοιάζει αυτό το αντικείμενο, το πρότυπο «δημιουργική επίλυση προβλημάτων» (ΔΕΠ), η τεχνική «κατάλογος χαρακτηριστικών» – πχ. να προτείνουν νέους τύπους γομολάστιχας, καταγράφοντας στην αρχή όλα τα κύρια χαρακτηριστικά μιας κοινής γομολάστιχας και στη συνέχεια να προτείνουν όσο περισσότερες μορφές μπορεί να πάρει το κάθε ένα χαρακτηριστικό, η τεχνική «προκρούστειοι συνδυασμοί», που είναι παρόμοια τεχνική με την τεχνική «κατάλογος χαρακτηριστικών», η τεχνική «πλάγια σκέψη» και η συνεκτική μέθοδος.
Επίσης, η δημιουργικότητα μπορεί να ενισχυθεί με απλούς τρόπους, όπως, με το να δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να διαλέξει τι θα φάει για βραδινό ή που θα πάει το σαββατοκύριακο, με το να ωθείται στην ανεξαρτησία, με το να υπάρχουν τα κατάλληλα ερεθίσματα, πχ. βιβλία, μπλοκ ζωγραφικής, μπογιές κ.α. Το παιχνίδι (πχ. παιχνίδια ρόλων) ακόμα και το να διαβάσετε μαζί του μια ιστορία ή να φτιάξετε μια ιστορία μαζί του, μπορούν να ενισχύσουν την δημιουργική του σκέψη.
Για παράδειγμα, μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας παραμύθι. Θα χρειαστείτε ένα τετράδιο, μολύβια και μπογιές, για να το γράψετε και να το εικονογραφήσετε. Έτσι, θα περάσετε ποιοτικό χρόνο μαζί, ενώ παράλληλα, το παιδί θα έχει φτιάξει την δική του ιστορία, ακονίζοντας την φαντασία του και την δημιουργικότητά του.
Πηγή: psychopedia.gr