Γενικά
Ελάχιστες διαταραχές της παιδικής ηλικίας έχουν συζητηθεί τόσο πολύ και έχουν γίνει αντικείμενο τόσο πολλών αμφισβητήσεων, αντιφατικών απόψεων και συγκρούσεων όσο ο αυτισμός, τόσο όσον αφορά στην αιτιολογία όσο και στη θεραπευτική του αντιμετώπιση. Οι λόγοι είναι πολλοί και γνωστοί αλλά δεν ενδιαφέρουν τον απλό αναγνώστη.
Τώρα πλέον, οι περισσότεροι ερευνητές του πεδίου του αυτισμού συμφωνούν πως πρόκειται για μια γενετικής αιτιολογίας αναπτυξιακή διαταραχή με τόσο σοβαρές και εκτεταμένες επιπτώσεις για το παιδί που στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων μια εφόρου ζωής βοήθεια κρίνεται αναγκαία. Παρόλ΄ αυτά, χρειάζονται επιπλέον έρευνες για να διευκρινιστούν όλες οι ασάφειες που εξακολουθούν να υπάρχουν.
Τι είναι ο αυτισμός;
Ο αυτισμός είναι μια εκτεταμένη αναπτυξιακή διαταραχή που σημαίνει πως το άτομο έχει έναν διαφορετικό τρόπο πρόσληψης, επεξεργασίας και ερμηνείας πληροφοριών. Αυτό έχει ως συνέπεια την ύπαρξη σοβαρών δυσκολιών τόσο στην κοινωνική αλληλεπίδραση όσο και στον τρόπο επικοινωνίας του.
Συχνότητα εμφάνισης
Οι έρευνες δείχνουν μια συχνότητα εμφάνισης που κυμαίνεται σε 5-16 παιδιά ανά 10 000 γεννήσεις. Το ποσοστό των αγοριών είναι 3-4 φορές μεγαλύτερο αυτού των κοριτσιών.
Περίπου στο 80% των περιπτώσεων συνυπάρχει κάποιας μορφής νοητική υστέρηση -με προεξάρχον στοιχείο αυτό της μειωμένης λεκτικής ικανότητας- που παραμένει σχετικά σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Ένα ποσοστό των παιδιών αυτών μπορεί να ενταχθεί σε κανονική τάξη του δημοτικού σχολείου, ενώ για τα παιδιά που έχουν και νοητική υστέρηση η επιλογή είναι το ειδικό σχολείο.
Ένα ποσοστό παιδιών με αυτισμό και ταυτόχρονη νοητική υστέρηση μπορεί, παρόλ΄αυτά, να επιδεικνύει κάποιου είδους ξεχωριστά χαρίσματα, όπως π.χ. να ζωγραφίζουν τέλεια από μνήμης κάτι που έχουν δει, να θυμούνται έναν τεράστιο αριθμό τηλεφώνων κ.ά.
Συμπτώματα
Ο αυτισμός είναι μια, όπως αποκαλείται, νευροψυχιατρική διάγνωση. Η διάγνωση τίθεται όταν υπάρχουν δυσκολίες στις εξής τρεις περιοχές: στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην επικοινωνία και στο ρεπερτόριο συμπεριφορών και ενδιαφερόντων που είναι πολύ περιορισμένο.
Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να εκδηλώνονται με πολύ διαφορετικό τρόπο στο κάθε άτομο. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει από βαριά νοητική υστέρηση μέχρι και φυσιολογική νοημοσύνη. Υπάρχουν παιδιά που είναι υπερκινητικά και άλλα πολύ παθητικά κ.τ.λ.
Για να μιλάμε για αυτισμό, θα πρέπει να υπάρχουν συμπτώματα και από τις τρεις αυτές εξελικτικές περιοχές, πριν από την ηλικία των 3 χρόνων.
Μπορεί, επίσης, να υπάρχουν και άλλου είδους συμπτώματα, όπως π.χ. προβλήματα διατροφής και ύπνου, υπερευαισθησία ή μειωμένη ευαισθησία απέναντι σε διάφορα αισθητηριακά ερεθίσματα καθώς και μειωμένη ικανότητα αυτοματισμού και γενίκευσης.
Τα κορίτσια, ως ομάδα, έχουν καλύτερα εξελιγμένες κοινωνικές δεξιότητες που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συγκαλύπτουν το πρόβλημα του αυτισμού. Μια προσεκτικότερη ματιά, όμως, αποκαλύπτει παρόμοιες δυσκολίες κοινωνικής αμοιβαιότητας με αυτές των αγοριών.
Αιτιολογία – παράγοντες κινδύνου
Η αιτιολογία του αυτισμού ποικίλει και μπορεί να διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση, αν και σε κάθε περίπτωση μιλάμε για διαταραχές στις διάφορες εγκεφαλικές λειτουργίες. Παρά την πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, δεν έχουν αποδειχθεί ακόμα οι ακριβείς οργανικές αιτίες του αυτισμού.
Οι διάφορες αποκλίσεις στις εγκεφαλικές λειτουργίες μπορεί να προκληθούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές της ζωής του παιδιού.
– Έτσι, μπορεί να πρόκειται για αιτίες που αφορούν στο διάστημα πριν από τον τοκετό (προγεννητικές)
– Για αιτίες που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του τοκετού και της πρώτης εβδομάδας μετά από αυτόν (περιγεννητικές), και τέλος
– Για αιτίες μετά την πρώτη εβδομάδα και κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής του παιδιού (επίκτητες)
Οι προγενετικοί παράγοντες μπορεί να είναι, για παράδειγμα, διάφορες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές αποκλίσεις/μεταλλάξεις, διάφορα ιδιοσυστασιακά μεταβολικά νοσήματα ή λοιμώξεις κατά τη διάρκεια της κύησης. Ένα παράδειγμα περιγεννητικού παράγοντα είναι η βλάβη που μπορεί να υποστεί ένα πολύ πρόωρο βρέφος στη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας της ζωής, εξαιτίας της πολύ ανεπαρκούς εγκεφαλικής κυκλοφορίας του αίματος. Μια σοβαρή εγκεφαλίτιδα αποτελεί παράδειγμα ενός επίκτητου αιτιολογικού παράγοντα που μπορεί να προκαλέσει αυτισμό.
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
Ανεξαρτήτως των οποιωνδήποτε ιδιαιτεροτήτων, θα πρέπει πάντα:
– Τα μέτρα βοήθειας να εξατομικεύονται.
– Να λαμβάνονται υπόψη οι βασικές δυσκολίες του παιδιού, όπως η δυνατότητά του για λειτουργική επικοινωνία, κοινωνική λειτουργία καθώς και οι στερεοτυπικές και τελετουργικές τάσεις.
– Να δομείται το περιβάλλον ώστε να γίνει όσο το δυνατόν πιο προβλέψιμο και κατανοητό στο παιδί. Η οπτική βοήθεια βοηθά συχνά.
– Να καταβάλλεται προσπάθεια για την πρόληψη των διαφόρων προβληματικών συμπεριφορών, κυρίως διαμέσου ενός πιο λειτουργικού τρόπου επικοινωνίας.
– Οι παρεμβάσεις να αφορούν όλους τους χώρους στους οποίους κινείται το παιδί.
– Οι όποιες ψυχιατρικές διαταραχές συνυπάρχουν να αντιμετωπίζονται χωριστά ως τέτοιες.
Η διάγνωση προκαλεί ανάμεικτα και δύσκολα συναισθήματα στους γονείς
Το να μάθει ένας γονιός πως το παιδί του έχει αυτισμό είναι, αρχικά τουλάχιστον, πολύ οδυνηρό και κινητοποιεί έντονα συναισθήματα που κυμαίνονται μεταξύ απόγνωσης και ελπίδας.
Σταδιακά, όμως, πολλοί γονείς αρχίζουν να κατανοούν τι σημαίνει ο αυτισμός και θέλουν να μάθουν περισσότερα πράγματα για τις συνέπειες που μπορεί να έχει τόσο για το ίδιο το παιδί όσο και για την υπόλοιπη οικογένεια.
Η σταδιακή αποδοχή της κατάστασης του παιδιού και η ολοένα και καλύτερη κατανόησή της δημιουργεί, τελικά, ένα αίσθημα ανακούφισης στο γονιό καθώς έχει πλέον εξήγηση για τις δυσκολίες του παιδιού του και συγκεκριμένες οδηγίες για το τι θα πρέπει να γίνει ώστε να βοηθηθεί. Η γνώση βοηθά συνήθως στο να βλέπουμε περισσότερο τις δυνατότητες που υπάρχουν αντί αποκλειστικά τις δυσκολίες.
Μερικές φορές, περνά πολύς καιρός μέχρι να διαγνωσθεί το παιδί και να μάθουν οι γονείς τι συμβαίνει. Η διαδικασία των εξετάσεων στις οποίες υποβάλλεται το παιδί, η φροντίδα αλλά και η εξάσκησή του απαιτούν τόσο πολύ χρόνο και ενέργεια που είναι πολύ εύκολο να «ξεχάσει», στην κυριολεξία, ο γονιός τον εαυτό του, τις προσωπικές του ανάγκες αλλά και τις όποιες άλλες ευθύνες του απέναντι στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Για έναν γονιό, που έχει παιδί με αυτισμό, η ζωή μοιάζει συχνά σαν να αποτελείται αποκλειστικά σχεδόν από την τήρηση συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων και την καλή λειτουργία του προγράμματος εξάσκησης του παιδιού.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, λοιπόν, ακόμα και αν η ζωή προσαρμόζεται στις ανάγκες του παιδιού, να μην ξεχνά ο γονιός τις δικές του και να προσπαθεί να αφιερώνει, έστω και λίγο χρόνο, για αυτές.
Πηγή: i-psyxologos.gr